Thứ Hai, 25/03/2013 - 09:55
Tanh bành bờ biển miền Trung
Cả một dải đất ven biển miền Trung sở hữu tiềm năng du lịch lớn nhất nước đang chịu sức ép ô nhiễm ghê gớm từ các hoạt động sản xuất, sinh hoạt. Một trong những tác động nhãn tiền ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe hàng triệu người là ô nhiễm do khai thác quặng titan.
Kỳ 1: Hội chứng kỷ lục
Titan là vật liệu không
thể thiếu đối với ngành công nghiệp hàng không và vũ trụ. Titan và sản
phẩm của chúng trở nên đắt hàng trong khoảng chục năm lại đây. Nhiều địa
phương miền Trung nuôi ý chí thoát nghèo từ titan.
Người nghèo cũng bị cuốn vào bẫy titan bằng việc đi mót lại quặng để kiếm sống qua ngày. Ảnh: QD.
Giấc mơ hồng
Theo KS Trương Đức
Chính, Tập đoàn Than-Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin), nước ta đứng thứ
11 thế giới về trữ lượng quặng titan. Trong số 14 triệu tấn trữ lượng đã
xác định, trên chín triệu tấn là sa khoáng titan phân bố dọc các tỉnh
ven biển từ Quảng Ninh đổ vào, chủ yếu trải từ Hà Tĩnh vào đến Bà Rịa -
Vũng Tàu.
Gần đây, theo thông tin
từ Tổng Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, vùng nam Trung bộ từ Ninh
Thuận đến bắc Bà Rịa-Vũng Tàu, phát hiện nguồn tài nguyên titan trong
tầng cát đỏ, với đánh giá sơ bộ trên 200 triệu tấn khoáng vật nặng. Ước
tính lạc quan mới nhất lên đến 650 triệu tấn. Đây là một con số khổng lồ
nếu so với tổng trữ lượng titan đã xác định của toàn thế giới chỉ là
1.400 triệu tấn.
Điều này mang lại triển
vọng Việt Nam sẽ trở thành cường quốc titan trong bảng xếp hạng các
nước có trữ lượng quặng titan trên thế giới.
Theo
phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng quặng titan
giai đoạn 2007 - 2015, định hướng đến năm 2025, các vùng thuộc khu vực
hoạt động khoáng sản titan gồm Thái Nguyên, vùng Thanh Hóa - Hà Tĩnh,
vùng Quảng Trị- Thừa Thiên Huế, vùng Bình Định- Phú Yên, và vùng Bình
Thuận- Bà Rịa - Vũng Tàu.
|
Tuy nhiên, theo Th.S
Phạm Quang Tú, Phó Viện trưởng Viện Tư vấn Phát triển (CODE): “Cần phân
biệt khái niệm giữa tài nguyên và trữ lượng. Con số công bố kia chỉ mới
là dự báo tài nguyên. Với những điều kiện khó khăn trong khai thác như
tầng quặng sâu, các dải quặng phân bố không đồng đều, hàm lượng biên
thấp nên, về lý thuyết, trữ lượng có thể khai thác vẫn có thể bằng
không”, Th.S Tú nói.
“Vậy mà, lợi dụng điều
này, mấy ông thầy dùi cứ nói Việt Nam ta có nhiều titan, nên đề nghị cho
khai thác và bán ra ngoài để thu ngoại tệ, và rằng không lo hết titan
đâu, vẫn còn 650 triệu tấn trên tầng cát đỏ kia kìa. Sự thực có thể hoàn
toàn không phải như vậy. Rất có thể sau khi “xơi hết nạc để xuất khẩu”,
chúng ta sẽ chỉ còn phần xương xẩu không thể khai thác, hoặc khai thác
nhưng không mang lại hiệu quả kinh tế”.
“Chúng ta hay mắc bệnh
nói vống”, GS.TSKH Đặng Trung Thuận – Chủ tịch Hội Địa hóa chất VN, nhận
xét. “Chính vì sự không rõ ràng, sự mập mờ trong tài nguyên và trữ
lượng nên mới dẫn đến nói vống. Tôi từng chứng kiến có vị bộ trưởng nói
vống con số tài nguyên và trữ lượng một số khoáng sản được dư luận đặc
biệt quan tâm gần đây mà sởn gai ốc. Với titan, bản thân con số 650
triệu tấn từng được công bố mập mờ bằng cụm từ “tài nguyên- trữ lượng”.
Thực tế, tài nguyên có thể cực lớn nhưng trữ lượng nhiều khi lại bằng không.
Háo hức múc phần nạc
Năm 2009, nhóm nghiên
cứu của CODE và Trung tâm Con người&Thiên nhiên (PanNature) khảo sát
ở Bình Định, tỉnh có hoạt động khai thác titan trên tầng cát đen lớn
nhất nước.
Tại đây, họ gặp một
phiên dịch tiếng Trung đồng thời làm tiếp thị cho một doanh nghiệp Trung
Quốc. “Cô phiên dịch nói ta có bao nhiêu titan với hàm lượng nói trên
họ cũng mua, mua hết, mua tuốt”, ông Tú cho hay.
Phong trào đào titan phát triển như vũ bão.
Những năm 2008-2009,
thời điểm đào xúc titan rầm rộ nhất, mỗi năm tỉnh Bình Định khai thác
trên dưới 800.000 tấn, chưa kể khai thác lậu không khai báo . Riêng con
số không chính thức ấy cũng đã cao gấp nhiều lần số lượng được phép khai
thác vào năm 2015 mà Thủ tướng Chính phủ phê duyệt cho Quy hoạch titan
toàn quốc.
Hậu quả của việc nhắm
đến khúc nạc titan trên tầng cát xám, ngon ăn, dễ đào là tanh bành nhiều
bãi biển miền Trung. Hội chứng người người, nhà nhà đua nhau khai thác
titan để lại những hậu quả khôn lường.
Từ năm 2010, sản lượng
quặng titan tại Bình Định đã chiếm 70% tổng sản lượng toàn quốc. Năm
2012, theo ông Nguyễn Văn Thắng, Phó Giám đốc Sở Công Thương Bình Định,
sản lượng khai thác chế biến titan của Bình Định lên đến 450.000 tấn.
Năm 2013, sản lượng dự kiến vẫn không dưới 400.000 tấn.
Cả trung ương lẫn địa
phương đều hối hả vào việc. Cấp địa phương, UBND tỉnh Bình Định đã cấp
36 giấy phép cho khai thác trên diện tích tổng cộng 656 ha. Cấp trung
ương, Bộ Tài nguyên&Môi trường cấp 7 giấy phép nhưng tổng diện tích
được khai thác khoảng 1.129 ha.
Không thua kém hàng
xóm, ngày 19/3/2013, UBND tỉnh Ninh Thuận cấp giấy chứng nhận đầu tư cho
Công ty Cổ phần Vinaminco Ninh Thuận để thực hiện dự án đầu tư công
trình khai thác và tuyển quặng sa khoáng titan-zircon Sơn Hải tại thôn
Sơn Hải 2, xã Phước Dinh, huyện Thuận Nam của tỉnh này, trên diện tích
1.200 ha, thời gian hoạt động dự án là 30 năm kể từ ngày được cấp chứng
nhận đầu tư.
Khai thác ào ạt titan để lại những hậu quả khôn lường cho cả dải ven biển miền Trung.
Dọc các bãi biển miền
Trung, công trường khai thác titan mọc lên như nấm. Lấy titan trên nền
cát đen quá dễ, chỉ cần bóc lớp cát lên là đã lộ quặng. Theo GS.TSKH
Đặng Trung Thuận, tại tỉnh Bình Định, đào cát xuống vài mét là đã động
đến quặng và có thể khai thác đến độ sâu 10-16 m.
Tại tỉnh Hà Tĩnh, sa
khoáng còn nằm ở vị trí nông hơn, cách mặt đất cát chỉ 2-4 m. Của trời
cho ấy bỗng chốc trở thành “cuộc chơi” của các doanh nghiệp chỉ giỏi
kiếm tiền cho bản thân với sự ủng hộ và bật đèn xanh của nhiều cấp.
Titan trở thành cái bẫy
khiến tất cả các bên cứ “sôi lên sùng sục”, từ doanh nghiệp, chính
quyền, đến cộng đồng địa phương. Nhiều vùng quê yên ả bao năm qua, chỉ
vì titan mà khắp nơi xảy ra nhiều chuyện khóc dở mếu dở.
Ông Thời - Phó Chủ tịch
UBND huyện Phù Mỹ (Bình Định) - chua xót: “Khai thác titan về chủ
trương chắc chắn phải thông. Nhưng được cái gì, mất cái gì? Xin báo cáo
với các đồng chí là mất thì nhiều mà được chẳng bao nhiêu. Mất đầu tiên
là mất lòng dân”.
Tại cuộc trao đổi về
tăng cường minh bạch và quản lý nguồn thu của hoạt động khai khoáng tổ
chức ngày 20/3/2013 ở tỉnh Bình Định, ông Thời nói tiếp: “Quá trình khai
thác, môi trưởng bị ảnh hưởng rất nhiều. Mất rừng, mất tài nguyên. Ảnh
hưởng đến môi trường, đến sức khỏe như các đồng chí đã nghiên cứu. Dân
không được hưởng lợi gì. Dẫn đến bức xúc trong dân, dẫn đến không tin
trong đảng bộ. Mất thứ hai là cả tuyến biển dài 36 km, dải rừng nhiều
năm tuổi đã bị phá. Lớp thực bì không còn nữa”.
Kỹ sư Trương Đức Chính,
Tập đoàn Vinacomin, nhận định: Khai thác, tuyển sa khoáng ven biển đơn
giản và dễ đem lại lợi nhuận cao. Điều đó khiến hoạt động này tràn lan ở
nhiều tỉnh ven biển miền Trung.
“Rồi buôn bán lậu quặng
titan ra nước ngoài với giá rẻ, chặt phá rừng phòng hộ ven biển, huỷ
hoại môi trường” - kỹ sư Chính nói - “Tình trạng trên cho thấy những bất
cập trong quy hoạch, quản lý vĩ mô đối với khai thác chế biến thô và
xuất khẩu quặng titan”.
“Tiền
mất tật mang, không thu được gì hết trọi. Công nhân làm ở đây cũng
không được đóng bảo hiểm. Tôi cho rằng quy hoạch tổng thể không chuẩn.
Quy hoạch chi tiết không bài bản. Thăm dò không chính xác. Cứ khoanh
vùng như thế rồi doanh nghiệp đến xin khai thác”.
Ông Lê Minh Tuấn,
Chánh Văn phòng BCĐ Phòng chống Tham nhũng tỉnh Bình Định
|
(Còn nữa)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét