Bài thơ rung động lòng người

ĐẤT NƯỚC MÌNH NGỘ QUÁ PHẢI KHÔNG ANH

Đất nước mình ngộ quá phải không anh

Bốn ngàn tuổi mà dân không chịu lớn

Bốn ngàn tuổi mà vẫn còn bú mớm

Trước những bất công vẫn không biết kêu đòi…

Đất nước mình lạ quá phải không anh

Những chiếc bánh chưng vô cùng kì vĩ

Những dự án và tượng đài nghìn tỉ

Sinh mạng con người chỉ như cái móng tay…

Đất nước mình buồn quá phải không anh

Biển bạc, rừng xanh, cánh đồng lúa biếc

Rừng đã hết và biển thì đang chết

Những con thuyền nằm nhớ sóng khơi xa…

Đất nước mình thương quá phải không anh

Mỗi đứa trẻ sinh ra đã gánh nợ nần ông cha để lại

Di sản cho mai sau có gì để cháu con ta trang trải

Đứng trước năm châu mà không phải cúi đầu…

Đất nước mình rồi sẽ về đâu anh

Anh không biết em làm sao biết được

Câu hỏi gửi trời xanh, gửi người sau, người trước

Ai trả lời dùm đất nước sẽ về đâu…

TRẦN THI LAM 

(Hà Tĩnh)

Bài thơ Đất nước mình ngộ quá phải không anh của tác giả Trần Thị Lam (cô giáo dạy văn, trường THPT chuyên ở Hà Tĩnh) sau khi hòa mạng toàn cầu, làng mạng không ngớt lời bình, đã làm lòng người rung động. Thơ không cần nêu những số liệu cụ thể, không cần nêu hoàn cảnh, con người và địa điểm cụ thể cùng những nguyên nhân đã làm cho đất nước này thiếu mất lòng tin, nhưng ý thơ, lời thơ của Trần Thị Lam đã vẽ nên một bức tranh hiện tại và tương lai mà mọi lớp người đều nhìn rõ, đều rơi nươc mắt, đều thấy trách nhiệm của chính mình (trừ những ai vô tri vô cảm):

Đất nước mình buồn quá phải không anh

Biển bạc, rừng xanh, cánh đồng lúa biếc

Rừng đã hết và biển thì đang chết

Những con thuyền nằm nhớ sóng khơi xa…

Những câu hỏi, những dự đoán cũng chỉ nêu lên để mong tìm câu trả lời ở phía khách quan, dù mỏng manh hy vọng:

Đất nước mình rồi sẽ về đâu anh

Anh không biết em làm sao biết được

Câu hỏi gửi trời xanh, gửi người sau, người trước

Ai trả lời dùm đất nước sẽ về đâu…

Tinh tế, thông minh ở ngòi bút tác giả là dùng cái kiêu hãnh ngộ nghĩnh Những chiếc bánh chưng vô cùng kì vĩ / Những dự án và tượng đài nghìn tỉ  để như “an ủi” người ta mỉm cười trước nỗi buồn Biển bạc, rừng xanh, cánh đồng lúa biếc / Rừng đã hết và biển thì đang chết / Những con thuyền nằm nhớ sóng khơi xa…

Đất nước mình ngộ quá phải không anh là thơ trữ tình, nhưng ý tứ trào phúng được gói gọn trong đó. Đây thể hiện bút pháp của Nữ sĩ là Nhà giáo dạy chuyên văn, hiếm có trong làng thơ thời nay: Đất nước mình ngộ quá phải không anh / Bốn ngàn tuổi mà dân không chịu lớn / Bốn ngàn tuổi mà vẫn còn bú mớm…Tiếp câu Trước những bất công vẫn không biết kêu đòi…rất lô-gich, bởi còn bú mớm thì biết gì bất công với bất tư. Và, ba từ không chịu lớn là quá giỏi, nó nói cái tính chất thích nhỏ bé để được sống nhờ vào sự nuôi nấng của người khác, không muốn lớn lên dù biết đó là quy luật tiến hóa của loài người. Tôi đọc đến đây phải cười và cười ra nước mắt. Quá giỏi !

Khổ thơ bốn câu dưới, có lẽ là lúc tác giả thấy cần phải vẩy bút thơ qua ngưỡng, nghiêng về bình luận để trải lòng mình với Tổ quốc giang sơn và hậu thế:

Đất nước mình thương quá phải không anh
Mỗi đứa trẻ sinh ra đã gánh nợ nần ông cha để lại
Di sản cho mai sau có gì để cháu con ta trang trải
Đứng trước năm châu mà không phải cúi đầu…

Cô Giáo Trần Thị Lam, ta phục em giỏi quá ! Về văn chương chữ nghĩa mà khen tay bút trên đất học bao đời qua “nuôi trồng con chữ từ rau má củ khoai”, thì khác gì khen chim vàng anh hót hay trong rừng khộp ; ta cảm phục em về cách viết và lớn hơn nữa là ý thức Văn học vị dân sinh* và dám tin mình không tử (!) Xin chúc Nhà Giáo, Nữ sĩ Trần Thị Lam hết mình sống vì đời, vì tương lai đất nước !

-----------------------------

* Dựa ý của một vế trong cuộc tranh luận Nghệ thuật vị nghệ thuật và Nghệ thuật vị dân sinh trước đây.

Hà Nội, 02-5-2016

Lê Khả Sỹ