ĐÊM NĂM CANH, NGÀY SÁU KHẮC 

Cái cụm từ rắc rối này, lâu nay nhiều luận bàn nhưng chưa có sự đồng thuận. Với hiểu biết nông cạn và xét về luận cứ thì Sỹ tôi hiểu như sau: Mỗi canh, mỗi khắc bằng 2 giờ đồng hồ (hiện nay). Tại sao đêm có 5 canh, mà ngày lại 6 khắc, thì còn 1 canh (2 giờ) nữa bỏ đâu ?

Nó là thế này: Ngày 6 khắc là 06 - 07 h (khắc thứ nhất), 08 – 09 h (khắc thứ hai), 10 – 11 h (khắc thứ ba), 12 – 13 h (khắc thứ tư), 14 -15 h (khắc thứ năm), 16 – 17 h (khắc thứ sáu). Còn đêm 5 canh là  20 – 21h (canh một), 22 -23 h (canh hai), 24 -01 h (canh ba) 02 – 03 h (canh tư), 04 – 05 h (canh năm). Như vậy, còn lại thời gian từ 18 – 19 h là thời điểm không thuộc vào khắc mà cũng không thuộc vào canh, bởi người ta cho rằng, 2 giờ này thuộc thời điểm gà đi ngủ, nên thường gọi là canh gà. Trên thực tế lâu đời thì không ai đi ngủ từ lúc 20 h (8 giờ tối) ! Cách chia thời gian này, có gốc tích từ Trung Hoa. Qua nhiều thay đổi về lịch của họ, nhưng việc chia canh và khắc không thay đổi nên dân gian ta và Tàu vẫn theo như thế, dù là quy định bất thành văn ! Còn các cách hiểu, cách luận bàn khác thì nhiều, nhưng thiếu lô-gich !

Liên hệ với phần trên, xin dẫn một câu chuyện hiểu nhầm về hai từ canh gà đã gây cười là cô giáo Hà Thủy chấm điểm giỏi cho bài văn viết canh gà Thọ Xương là món ăn đặc sản Hà Nội, thu hút sự chú ý của dư luận và làm cho phụ huynh người Hà Nội ngác nhiên. Nhà thơ Vương Tâm (chính gốc Hà Nội) phải vào cuộc giải thích  bằng dẫn chứng 4 câu thơ:

 Gió đưa cành trúc la đà

Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương

Mịt mù khói tỏa ngàn sương

Nhịp chày Yên Thái mặt gương Tây Hồ

Và khẳng định: Từ trước đến nay, văn chương bình luận cũng như chúng ta vẫn hiểu canh gà Thọ Xương là tiếng gà báo lúc sang canh, rất hợp cảnh, hợp không gian, hợp thời gian và hợp với lòng người !

22-02-2021